Γιατί πέθαναν οι μέλισσες μου;
Οι μέλισσες παίζουν βασικό ρόλο στο οικοσύστημά μας, καθώς είναι υπεύθυνες για την αναπαραγωγή του 80% των φυτικών ειδών, συμμετέχουν στην παραγωγή περισσότερων από τα τρία τέταρτα των καλλιεργειών στον κόσμο (κυρίως καλλιέργειες φρούτων, λαχανικών, ελαιοειδών και πρωτεϊνών, ξηρών καρπών, μπαχαρικών και διεγερτικών), αντιπροσωπεύουν το 10% του κύκλου εργασιών της παγκόσμιας γεωργίας και αποφέρουν 153 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Τα τελευταία δέκα χρόνια, ο πληθυσμός των μελισσών μειώνεται δραματικά, με πλήρη εξαφάνιση σε ορισμένες περιοχές. Το φαινόμενο του «συνδρόμου κατάρρευσης των αποθεμάτων των μελισσών» ή CCD («colony collapse disorder») προκαλεί ξαφνικά την εξαφάνιση των μελισσών από τις κυψέλες χωρίς να βρεθεί κανένα πτώμα κοντά.
Αυτό το σύνδρομο είναι πολύ ανησυχητικό λόγω της οικολογικής σημασίας της μέλισσας ως επικονιαστή. Στη Γαλλία, περίπου το 30% των αποθεμάτων των μελισσών εξαφανίζεται κάθε χρόνο. Μέσα σε δέκα χρόνια, 15.000 μελισσοκόμοι σταμάτησαν τη δραστηριότητά τους.
Αυτά τα στοιχεία είναι ακόμη πιο ανησυχητικά όταν βλέπουμε ότι σε μια περιοχή της Κίνας οι μέλισσες εξαφανίστηκαν εντελώς λόγω της εντατικής χρήσης φυτοφαρμάκων.
Πράγματι, οι μέλισσες είναι οι πρώτες θύματα των φυτοφαρμάκων, και ιδιαίτερα των νεονικοτινοειδών εντομοκτόνων. Ενώ το άρθρο 125 του νόμου αριθ. 2016-1087 της 8ης Αυγούστου 2016 για την ανάκτηση της βιοποικιλότητας, της φύσης και των τοπίων απαγόρευσε τη χρήση νεονικοτινοειδών για τη θεραπεία των σπόρων από την 1η Σεπτεμβρίου 2018, με πιθανές τροποποιήσεις έως την 1η Ιουλίου 2020, οι μελισσοκόμοι είναι πολύ ανήσυχοι με την απόφαση της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφάλειας Τροφίμων, Περιβάλλοντος και Εργασίας (Anses) να εγκρίνει, στις 27 Σεπτεμβρίου 2017, δύο νέα εντομοκτόνα, με δραστικό συστατικό το σουλφολακσαφρόλ. Αυτά τα προϊόντα έχουν πραγματική επίδραση στο νευρικό σύστημα των εντόμων, αυξάνοντας τη δυσλειτουργία και τη θνησιμότητα τους, καταστρέφοντας έτσι τις αποικίες των μελισσών.
Η παραγωγή μελιού από τις τελευταίες είκοσι χρόνια έχει μειωθεί και έχει διαιρεθεί κατά δύο, ενώ ο ρυθμός θνησιμότητας των μελισσών μπορεί να φτάσει ακόμη και το 80% σε ορισμένες κυψέλες.
Μελισσές νεκρές από τη βαρρόα
Οι μέλισσες που πεθαίνουν από τη βαρρόα συχνά βρίσκονται σε σμήνη στο κάτω μέρος της κυψέλης. Μπορεί επίσης να βρεθούν στο γόνο, όπου οι βαρρόα τρέφονται με τις προνύμφες.
Οι μέλισσες που πεθαίνουν από τη βαρρόα συχνά παρουσιάζουν σημάδια υποσιτισμού, όπως παραμορφωμένα φτερά ή πρησμένα κοιλιά. Μπορεί επίσης να παρουσιάζουν σημάδια ασθενειών, όπως η νοσεμία ή η ασθένεια των Αμερικανών.
Είναι σημαντικό να παρακολουθούνται προσεκτικά οι αποικίες των μελισσών για να εντοπιστούν τα σημάδια μόλυνσης από τη βαρρόα. Οι μελισσοκόμοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν μεθόδους όπως η εξέταση του γόνου ή ο υπολογισμός των νεκρών βαρρόα στο κάτω μέρος της κυψέλης για να αξιολογήσουν το μέγεθος της μόλυνσης.
Ταυτότητα μόλυνσης από τη βαρρόα στην Ευρώπη
Η ταυτότητα μόλυνσης από τη βαρρόα στην Ευρώπη αυξάνεται σταθερά από την εισαγωγή του παρασίτου στην Ευρώπη τη δεκαετία του 1970. Το 2024, εκτιμάται ότι πάνω από το 90% των ευρωπαϊκών αποικιών μελισσών είναι μολυσμένες από τη βαρρόα.
Η ταυτότητα μόλυνσης ποικίλλει από χώρα σε χώρα, αλλά είναι γενικά υψηλότερη στις χώρες της νότιας Ευρώπης, όπου οι κλιματικές συνθήκες είναι πιο ευνοϊκές για την ανάπτυξη του παρασίτου.
Για παράδειγμα, στη Γαλλία, ο μέσος ρυθμός μόλυνσης εκτιμάται στο 3,5%, αλλά μπορεί να φτάσει το 10% στη νότια χώρα.
Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση της ταυτότητας μόλυνσης από τη βαρρόα περιλαμβάνουν:
- Την κλιματική αλλαγή, η οποία ευνοεί την ανάπτυξη του παρασίτου
- Την μείωση της ποικιλομορφίας των φυτών μελισσών, η οποία προσφέρει λιγότερες πόρους στις μέλισσες
- Την χρήση μεθόδων καταπολέμησης της βαρρόα που δεν είναι αποτελεσματικές μακροπρόθεσμα
Ο αριθμός των μελισσών που πεθαίνουν από τη βαρρόα ποικίλλει ανάλογα με διάφορους παράγοντες, όπως:
- Την σοβαρότητα της μόλυνσης
- Την αντίσταση των μελισσών στην λοίμωξη
- Τις περιβαλλοντικές συνθήκες
Γενικά, εκτιμάται ότι μια αποικία μελισσών μολυσμένη από τη βαρρόα μπορεί να χάσει έως και το 30% του πληθυσμού της κάθε χρόνο. Σε ακραίες περιπτώσεις, η μόλυνση μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο ολόκληρης της αποικίας.
Πώς να προλάβετε μια μόλυνση από τη βαρρόα;
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να προλάβετε μια μόλυνση από τη βαρρόα. Οι καλύτερες πρακτικές περιλαμβάνουν:
Παρατήρηση
Οι μελισσοκόμοι πρέπει να ελέγχουν τακτικά τις αποικίες τους, τουλάχιστον μία φορά το μήνα. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια μέθοδο που ονομάζεται "εξέταση του γόνου" για να εντοπίσουν τις βαρρόα. Αυτή η μέθοδος συνίσταται στην εξέταση του γόνου, του μέρους της κυψέλης όπου οι μέλισσες γεννούν τα αυγά τους, για να αναζητήσουν ενήλικες βαρρόα και αυγά βαρρόα.
Υγεία των αποικιών
Οι αποικίες μελισσών που είναι υγιείς είναι πιο ανθεκτικές στις λοιμώξεις και στις μολύνσεις. Οι μελισσοκόμοι μπορούν να ενισχύσουν την υγεία των αποικιών τους παρέχοντάς τους ένα υγιές περιβάλλον, φυτεύοντας ανθοφόρα φυτά κοντά στις κυψέλες και παρέχοντας στις μέλισσες πρόσβαση σε νερό και τροφή.
Μέθοδοι πρόληψης
Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι πρόληψης κατά της βαρρόα. Η χρήση του φαρμάκου Stop Varroa είναι η πιο αποτελεσματική. Οι μελισσοκόμοι μπορούν επίσης να χρησιμοποιήσουν βιολογικό τρόπο καταπολέμησης, όπως τα νηματώδη βαρρόα, για τον έλεγχο των πληθυσμών βαρρόα.